Het begrip vrije tijd roept niet gemakkelijk de associatie op met yogafilosofie of spiritualiteit. In mijn ervaring is het echter een essentiële pijler voor een vreugdevol en vruchtbaar leven. We ervaren vrije tijd door ons bezig te houden met activiteiten die ons helpen tot rust te komen en te ontspannen. Vrije tijd neemt een belangrijke plaats in ons leven in tijdens de fase van de huishouder. Volgens oude Indiase geschriften moet het menselijk leven in vier stadia worden verdeeld. De Ashrama Upanishad definieert ze als volgt
- Brahmacharya (student),
- Grihastha (huishouder),
- Vanaprastha (gepensioneerd) en
- Sannyasa (onthechte).
Er zijn verschillende definities over welk stadium iemand op welke leeftijd moet zijn. De meest gangbare definitie is dat de eerste 25 jaar van ons leven besteed moeten worden aan ontwikkeling en studie. Dan, vanaf de leeftijd van 25 jaar tot de leeftijd van 50 jaar, moeten we de plichten van een huishouder vervullen; een gezin grootbrengen, de kost verdienen, enzovoort. Na de leeftijd van 50 jaar moeten we beginnen met het overdragen van huishoudelijke taken aan de volgende generatie, een adviserende rol aannemen en ons geleidelijk terugtrekken uit de materiële wereld.
Het laatste stadium wordt bepaald door het afstand doen van materiële verlangens. Wanneer we het stadium van een Sannyasa binnengaan, ontwikkelen we desinteresse en onthechting van het materiële leven. Dit betekent over het algemeen ook het achterlaten van enig betekenisvol bezit of huis. In dit stadium worden we verondersteld een asceet te worden en ons uitsluitend te richten op het bereiken van moksha, vrede, en een eenvoudig geestelijk leven.
Het stadium van Grihastha, huishouder, is het stadium waarin de meesten van ons zich op dit moment bevinden en waarin het ervaren van vrije tijd ons helpt om op een zinvolle manier te blijven bijdragen aan de samenleving. De leer van de zes pijlers van een gelukkig leven helpt ons vorm te geven aan ons stadium van huishouder.
Yoga Filosofie en Vrije Tijd: Inzicht in de Drie Gunas
Gunas betekent letterlijk ‘kwaliteiten’. Alles in de natuur bestaat uit drie eigenschappen of kwaliteiten. Elk levend wezen wordt gedreven door deze drie kwaliteiten. Zo worden ook al onze handelingen gestuurd door onze guna’s.
- Sattva betekent zuiverheid
Sattva manifesteert zich als zuiverheid, vreugde, tevredenheid, mededogen, geloof, eerlijkheid, vergevingsgezindheid, moed, geweldloosheid, waarachtigheid, niet stelen, niet incasseren, respect, waarheid, enz.
- Rajas betekent manipulatie
Rajas manifesteert zich als manipulatie, ego, hebzucht, woede, arrogantie, jaloezie, begeerte, kwaadaardigheid, hypocrisie, valse spraak, slimheid, enz.
- Tamas betekent duisternis
Tamas manifesteert zich als duisternis, geweld, onwetendheid, gebrek aan geloof, haat tegen regels en discipline, bedriegen, liegen, alle gedragsregels, discriminatie, blindheid, slechtheid, kromheid, zondig handelen, zinloosheid, gebrek aan zelfbeheersing, enz.
Door de guna’s te begrijpen kunnen we begrijpen wat voor soort vrijetijdsbesteding we moeten beoefenen. Het doel van yoga in gedachten houdend, moeten vrijetijdsactiviteiten ondersteunend zijn aan onze spirituele reis:
Sattvic Vrije Tijd
- Spiritueel
- Gematigd
- Ontwikkelt zelfbewustzijn
- Vruchtbaar en creatief
- Verbinding met Zelf en/of anderen
- Bijvoorbeeld: Muziek spelen, poëzie schrijven, schilderen, lezen
Rajasische Vrije tijd
- Competitief
- Sensuele bevrediging
- Beïnvloedt het ego
- Extern
- Bijvoorbeeld: Het beoefenen van competitieve sporten
Tamasische vrijetijdsbesteding
- Verslavend
- Extreem
- Destructief
- Verstoort het evenwicht van het dagelijks leven
- Bijvoorbeeld: Videospelletjes spelen, films kijken, gokken
Dezelfde activiteit kan sattvisch, rajasisch, of tamasisch zijn. Het hangt er van af hoe en waarom het gedaan wordt.
Brahmacharya
Brahmacharya is een belangrijk concept in de yogafilosofie. Het wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd om ‘seksuele onthouding’ te betekenen. Het betekent eigenlijk ‘niet genotzuchtig’. In vrijetijdsbesteding moeten we dit principe in gedachten houden, omdat te veel toegeeflijkheid het intellect overstemt en tot vernietiging leidt (bijvoorbeeld tamasische vrijetijdsbesteding).
De Slinger van de Geest
Hoe meer we verwennen en hoe meer we gehecht zijn aan onze verwennerijen, hoe breder en krachtiger de slinger van onze geest zal slingeren. We ervaren ongelooflijke hoogten van geluk en opwinding, maar we ervaren ook grote droefheid, frustratie en woede.
De wet van evenwicht zegt dat alles altijd in evenwicht zal zijn. In de winter hebben we kortere dagen, in de zomer langere. Over de periode van een jaar zijn de uren van dag en nacht in evenwicht. Evenzo geldt dat hoe meer opwinding en geluk we op een bepaald moment ervaren, hoe meer verdriet of depressie er ook op ons pad zal komen. Dit kan in dit of een ander leven zijn.
Om de schommeling van de slinger kleiner te maken, moeten we minder opwinding accepteren. Aan de onderkant van de slinger ervaren we vrede.
Hoe meer we gehecht zijn aan de opwinding en het plezier dat bepaalde vrijetijdsbestedingen ons geven, hoe meer boosheid en verdriet we voelen als we ze niet meer kunnen ervaren. Dezelfde vrijetijdsbesteding kan ons geluk of verdriet geven, afhankelijk van de mate waarin we eraan gehecht zijn.
Hoe Vrijetijdsbesteding te Ervaren in Overeenstemming met Yoga Filosofie?
- Met mate
- Geïnternaliseerd
- Vruchtbaar
- Energiek
- Niet-gewelddadig