Fascia Yoga: het Belang voor Yogaleraren en Beoefenaars
Neem even de tijd om na te denken wat je je eigenlijk herinnert over het menselijk lichaam uit de yoga anatomie lessen. Wat herinner je je over het menselijk lichaam, in zijn geheel? Het menselijk lichaam is immers een fascinerend en ongelooflijk organisme dat functioneert als een eenheid!
Doen de termen fascia en fascia release een belletje rinkelen? Wanneer yogaleraren en fysiotherapeuten het lichaam bestuderen, is het nog steeds gebruikelijk om er op zo’n manier naar te kijken dat het ons weghaalt van het lichaam, als een geheel. We worden gestuurd om de details te onderzoeken van hoe het lichaam kan worden gescheiden of opgedeeld in zijn samenstellende delen en verschillende systemen. Wij wenden ons tot verschillende werken die gebaseerd zijn op reeds lang bestaande kennis op het gebied van de klassieke anatomie, de fysiologie en de biomechanica. De laatste jaren is het concept van fascia populairder geworden en wordt het behandeld, maar meestal als een nevenonderwerp tijdens yoga anatomie lessen.
Hoewel het concept en het principe van fascia en myofascial release meer erkend zijn in de context van fysiotherapie en yoga, blijft de hoofdbenadering van anatomie grotendeels gecentreerd rond het benoemen van onze onderdelen, het begrijpen van onze fysieke systemen, en het uitleggen hoe we bewegen volgens die fysiologische functies.
We leren welke onderdelen waar zitten (topografische anatomie; met nadruk op de relaties tussen verschillende structuren zoals spieren en zenuwen en slagaders), om de systemen waarin die onderdelen functioneren uit te leggen (biologie en chemie) en om het bewegingsapparaat te beschrijven en hoe het werkt.
De spier-bot-gewricht anatomie is grotendeels de basis waarop wij ons begrip van het bewegingsapparaat baseren. Met andere woorden, we leren de “stukjes” die het geheel vormen en het begrijpen van de ervaringscomponent van “het zijn in het bewegende lichaam” is grotendeels toegewezen aan de aparte studie van de psychologie, althans in de Westerse traditie.
Om te begrijpen hoe we de houdingen doen, richten we ons op het bewegingsapparaat. We proberen te begrijpen welke spieren welke botten bewegen via hun specifieke aanhechtingen en onthouden hoe spieren bewegen; contracties en extensies. Door te leren hoe het zenuwstelsel werkt en specifieke zenuwen aan elke spier toe te wijzen, worden we verondersteld de anatomie van de lichaamshouding uit te werken, maar kunnen we ons lichaam en onze beweging echt op deze manier begrijpen? Dit is de nieuwe vraag die onze nieuwe vriend fascia ons oproept te stellen.
De Traditionele Basis van (Yoga) Anatomie
Als we eenmaal de basis van spieren en botten hebben geleerd, benoemen we de ligamenten die de botten van het skelet aan elkaar hechten en de pezen die de spieren aan die botten hechten. vervolgens zoeken we uit hoe ze, onderling, de verschillende soorten hefboomwerking activeren bij de verschillende soorten gewrichten. Dit is een grove vereenvoudiging van het basisprincipe waarop het bewegingsapparaat, zijn vorm en functie berusten.
In dit systeem, heeft elke spier:
- een naam en positie,
- een oorsprong,
- een insertie (of distale en proximale aanhechting), en
- een actie
Het geheel van spier-bot-gewricht anatomie wordt dan voorgesteld om te combineren om zo een systeem van hefbomen en slingers te motiveren dat ons lichaam in staat stelt om te bewegen in de zwaartekracht. Elke zenuw wordt geacht een signaal naar de hersenen te zenden en een signaal te ontvangen; zo worden die spieren op de een of andere manier gestimuleerd om de verschillende bewegingen uit te voeren die aan hun positie en genoemde functie zijn toegewezen. Dit is niet onwaar; het begrip impliceert echter dat elke spier afzonderlijk beweegt (of wordt bewogen).
In beide gevallen wordt het ingewikkelder en moeilijker om onderwerpen te verdelen of uit te werken wat wat overlapt en welke functies bij welk systeem horen. We hebben steeds ingewikkeldere regels nodig, voor steeds gedetailleerdere fragmenten. Geleidelijk aan kan het vermogen om betekenis te geven aan de heelheid die in het yogalokaal arriveert, ongrijpbaarder worden, voor ons als anatomie studenten.
Belichaamde Fascia: Een Hedendaags Begrip van Yoga Anatomie
Anatomie Principes en Yoga
In yogaboeken over anatomie worden deze principes meestal gepresenteerd via houdingen (asana’s), met een bijbehorende afbeelding die laat zien welke spieren worden samengetrokken of geactiveerd, welke worden ‘gestrekt’ door de actieve contractant, en het punt waarop ze individueel vastzitten in hun zogenaamde ‘antagonistische paren’. Vanuit dit specifieke perspectief is er veel geleerd, ontwikkeld, onderzocht en over geschreven.
Deze traditionele zienswijze sluit echter een belangrijk kenmerk uit, namelijk de rol van de fascia en de structurele rol van de architectuur ervan. Het is in feite het weefsel van het bindweefsel dat ALLE delen en systemen, waar we tot nu toe naar verwezen, verbindt en tot een geheel maakt.
Er is werkelijk één fascia die zich uitdrukt in meerdere vormen.
Wat is Fascia?
Fascia is de naam die gegeven wordt aan een specifiek (en variabel) soort bindweefsel dat het onderwerp wordt van een snel toenemend aantal onderzoeken met betrekking tot zijn bereik en mogelijkheden (1).
De fascie is wat we zouden kunnen noemen het spul tussenin, iets dat in de traditionele dissectie meestal is verwijderd. In anatomielaboratoria werd het meer behandeld als een soort inert verpakkingsmateriaal dat werd weggeschraapt om de belangrijkere zaken, zoals de spieren, gewrichten, beenderen en materialen van het “musculoskeletale systeem” goed voor te stellen. Het werd beschouwd als losstaand van de zenuwen, vaten en andere systemen van het lichaam. Tot zeer recent kon de eenheid ervan (die natuurlijk alleen al door de naam resoneert met yoga als basis) niet worden gewaardeerd.
Fascia zou kunnen worden omschreven als het weefsel van onze vorm, hoewel het veel meer is dan dat. Het verbindt letterlijk elk afzonderlijk deel van de fysieke binnenwereld met elkaar. Fascia is aanwezig van het fijnste detailniveau in ons, tussen de cellen, tot de buitenste laag van de huid waarin we gewikkeld zijn.
In sommige anatomische voorstellingen van het lichaam wordt het wit afgebeeld tegen rode spieren. Wat gewoonlijk minder duidelijk is, is dat het door die spieren heen is geïnvesteerd en de verbindingsmembranen (septae) tussen die spieren vormt. Het is doorlopend met, in plaats van gescheiden van, de pezige aanhechtingen, en nog veel meer. Spierweefsel komt voort uit de fascie, niet andersom.
De Componenten van Fascia
Fascie omvat peesbladen (aponeurosen) en koorden (pezen), verbindingsweefsels (sommige sterk en sommige ragfijn), en verschillende soorten weefsels die gewrichten, aanhechtingen en doorlopende verbindingen in ons hele lichaam vormen. Men heeft gesuggereerd dat het hele lichaam bestaat uit variaties op dit weefselthema: dat bot een verkalkte vorm is van de fascia op zijn dikst, hardst en meest samengedrukt, terwijl kraakbeen daarna komt, met een hoog hyalien gehalte, dan ligament, dan pees, dan myo-fascia die talrijke spiervezels bevat.
Dit zijn allemaal (inclusief bot) soorten “zachte weefsels”. Dit bouwmateriaal in ons lichaam (d.w.z. de fascia) varieert in dikte en dichtheid en strekt zich zelfs uit tot de zachtste en meest delicate membranen, zoals het trommelvlies.
Hoe de verschillende delen ook genoemd worden, de fascie vormt in ieder geval wat alleen maar omschreven kan worden als een hele matrix die alles omgeeft, alles met elkaar verbindt, maar tegelijkertijd paradoxaal genoeg alles losmaakt. Met andere woorden, het onderscheidt het ene deel van ons lichaam van het andere, omdat alles er in gewikkeld is. Het houdt ook de extracellulaire matrix bij elkaar, dat wil zeggen, de vloeibare omgeving (of beter gezegd, het “vloeibare kristal”) waarin de cellen die onze organen en lichaamsdelen vormen, zich bevinden. De fascie bevat hen en onze lichamelijke “colloïden en emulsies” in zijn verscheidenheid van uitingen als het basisweefsel van onze hele structuur, of menselijke architectuur.
En, net zo belangrijk, de fascie bevat de ruimtes waarin de cellen verblijven; het is niet beperkt tot de cellulaire structuur. Het vormt de containers waar de cellen in zitten.
De Eenheid van Fascia & de Eenheid van Yoga
Wat over het hoofd gezien wordt wanneer fascia op de traditionele manier verwijderd wordt, is zijn universele connectiviteit en, daarom, het verenigende principe dat weerklank heeft gevonden in de fundamenten van yoga, van filosofie tot fysiologie.
Fascia vervangt de musculoskeletale anatomie niet, maar omvat, versterkt en evolueert het. Het doet hetzelfde met alle geclassificeerde systemen van het lichaam, in het bijzonder het zenuwstelsel.
Vanuit een yogaperspectief is het bestuderen van wat we “fasciale anatomie” zouden kunnen noemen, volkomen zinvol. Deze studie brengt de kunst van yoga in een krachtige hedendaagse focus. Het schijnt relevantie voor gezondheid en welzijn op elk niveau. Als yoga docent of yoga beoefenaar zou je het volgende moeten weten over fascia.
Hoe Yoga Werkt op de Fascia
Om fascia op te nemen in de studie van yoga anatomie is volkomen logisch. Het sluit aan bij de kunst en wetenschap van yoga in al zijn hedendaagse vormen.
De fascia omvat zowel de fysieke als de mentale aspecten van de yogastudie, van de houdingen tot het vermogen om verschillende lichaamssystemen te beheren (d.w.z. de ademhaling en meer verfijnde praktijken van zelfbeheer) en meditatie.
Het belang van de fascia voor de studie van het menselijk lichaam is verbazingwekkend onderschat:
- Het leeft en allesbehalve passief is
- Het is een zintuig dat het klassieke begrip van het zenuwstelsel herschrijft
- Het is letterlijk overal in en
- het is continu in onze hele vorm, op elke schaal, het verbindt en relateert alles met al het andere.
Deze combinatie van kenmerken komt neer op de erkenning van de fascia als de meester van ons gevoel van waar we zijn in de ruimte.
Dit gevoel is een aanvulling op het algemeen aanvaarde geloof dat we vijf-zintuiglijke wezens zijn. Het ontwikkelt zich als de basis van ons zesde, zeer belangrijke (waarschijnlijk primaire) zintuig: het zintuig dat ons vertelt waar we zijn ten opzichte van onze omgeving en onszelf op elk moment in de tijd.
Dit is bijzonder relevant voor het onderwijzen van yoga omdat het betrekking heeft op de diepgaande studie van balans en beweging, coördinatie en stilte – die allemaal een essentieel onderdeel vormen van ons werk op de mat, en in de loop van de tijd ook buiten de mat. Dit gevoel staat bekend als proprioceptie – en de fascie wordt ons weefsel van tijdelijkheid. Dat wat registreert en signaleert wat we herhaaldelijk doen in de tijd – en hoe we anticiperen op de mat.
Proprioceptie: Het begrijpen van het primaire zintuig van fascia en beweging
Proprioceptie is het zintuig dat ons vertelt waar we ons op een bepaald moment in de ruimte bevinden.
“Proprio” komt van het Latijnse propius, wat “het eigene” betekent, en “ception” komt van perceptie. De vertaling van proprioceptie is dus “eigen, of zelf, waarneming”.
Proprioceptie is aan het werk wanneer we een e-mail schrijven, snaren bespelen om een muziekinstrument te bespelen, of lopen of rennen of staan of zitten of wat dan ook doen. Fascia wordt ons orgaan van organisatie genoemd en zijn proprioceptieve kwaliteiten zijn subtiel en uitgebreid. In yoga is het in wezen het aanvoelen van elk deel van ons, in een bepaalde houding, ten opzichte van elk ander deel en de mat, of de grond onder ons.
Huidig onderzoek daagt onze traditionele noties van anatomie, fysiologie en biomechanica uit en schudt de fundamenten van vele klassieke principes van de systemen die zij omvatten aan het wankelen.
Tegelijkertijd biedt het een nieuwe context die niet alleen de verschillende delen van het lichaam verenigt, maar ook het wezen dat erin zetelt. Men zou ook kunnen zeggen dat het veel verschillende aspecten van de wetenschap verenigt, evenals delen van het lichaam.
Dit is een opwindende tijd om yogaleraar te zijn, omdat eenheid zo’n stichtend, oud aspect is van yogische wijsheid en zo fundamenteel is voor de hedendaagse kunst van yoga in al zijn verscheidenheid.
Het begrijpen van de fasciale matrix brengt ons van het “platte land” van anatomische delen naar het globale begrip dat het levende lichaam een volume in de ruimte is, dat zichzelf overeind houdt en beweegt in alle richtingen, ongeacht de positie ten opzichte van de grond.
Dit betekent een paradigmaverschuiving in ons begrip van anatomie. Het geeft een nieuwe betekenis aan pijn, littekenweefsel, blessures, houding, stretching, versterking, en vele aspecten van hoe het hele menselijk lichaam zichzelf in elkaar zet, zichzelf organiseert en zichzelf in stand houdt.
Fascia Meesterschap voor Yogadocenten – Online Cursus
Fascia mastery for yoga teachers beschouwt hoe de anatomie van “bits”, nu opgewaardeerd tot “bands” (zoals anatomische treinen en kinematische ketens) in feite kan worden gebracht tot een erkenning van hele lichamen: zoals yoga waardeert in al zijn aspecten: wetenschappelijk, filosofisch, creatief en fysiek. In deze cursus zullen we de acht principes van fascia meesterschap voor yogadocenten beschouwen, en kijken naar:
- Wat is fascia?
- De nieuwe wetenschap van lichaamsarchitectuur
- Elastische adem en biotensegrity
- Het hart-gecentreerde embryo
- Het ontwaken van de fasciale wervelkolom
- Het verfijnen van het spinale instrument
- De fasciale ledematen
- Het elastische lichaam – van snelheid naar stilte
Fascia is letterlijk en symbolisch ons bindweefsel; het overbrugt de kloof tussen de klassieke en de hedendaagse anatomie en maakt duidelijk hoe we bewegen.
Deze zorgvuldig ontworpen cursus leidt je door het overbruggen van die kloof. Door middel van praktische presentaties, bewegingssessies, theorie en geleide meditatie zul je in staat gesteld worden om de bezielde levende architectuur, als mens, te begrijpen. Deze cursus zal je meesterschap over anatomie in de praktijk transformeren naar de mat, vanaf welk niveau je ook begint. Het is een duidelijke stap-voor-stap progressieve cursus, geschreven en gepresenteerd in eenvoudig Engels.
Bronnen
- Het aantal papers over fascia geïndexeerd in Ovid, de MEDLINE en Scopus databases is gegroeid van 200 per jaar in de jaren 1970 en 1980 tot bijna 1000 in 2010 (Robert Schleip, Thomas W. Findley, Leon Chaitow en Peter A. Huijing, Fascia; The tensional Network of the Human Body, Churchill Livingston/Elsevier, Edinburgh 2012)
- Voor een geïllustreerd overzicht zie hoofdstuk 1, “De wereld volgens fascia”, in Thomas W. Myers, Anatomy Trains: Myofascial Meridians for Manual and Movement Therapists, 3e editie, Churchill Livingstone, Edinburgh, 2009
